ΟΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΤΟΥΣ

Σήμερα όλοι οι άνθρωποι, τόσο στις διαφορές περιοχές της Ελλάδας όσο και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, ακολουθούν μια κοινή μόδα στο ντύσιμό τους. Μεγάλα εργοστάσια ή βιοτεχνίες ετοιμάζουν τα ενδύματα και οι άνθρωποι τα προμηθεύονται από τα καταστήματα.

Τη μορφή των ενδυμάτων την αποφασίζουν οι λεγόμενοι οίκοι μόδας και οι σχεδιαστές μόδας που εργάζονται σε αυτούς. Αυτοί αποφασίζουν τόσο το σχήμα των ενδυμάτων όσο και το χρώμα που θα φορεθεί την κάθε εποχή, φροντίζοντας να αλλάζουν συχνά το στιλ ώστε η κάθε εποχή να ξεχωρίζει από τις άλλες.

Παλιότερα οι άνθρωποι ετοίμαζαν τα ρούχα που φορούσαν μόνοι τους. Χωρίς μηχανές. Τα ρούχα τότε ράβονταν στο χέρι. Και ράβονταν για έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έτσι δύσκολα συναντούσες ανθρώπους που να φορούν ακριβώς τα ίδια σε αντίθεση με τη δική μας πραγματικότητα που είναι συχνό φαινόμενο οι άνθρωποι να φορούν το ίδιο ακριβώς πουκάμισο ή πανταλόνι κλπ.

Όμως και τότε, στα παλιά τα χρόνια, επικρατούσε σε κάθε τόπο και εποχή κάποια κοινή μόδα που επηρέαζε την εμφάνιση των ενδυμάτων. Και ήταν αυτή η συνήθεια που δημιούργησε τις παραδοσιακές όπως τις λέμε σήμερα ενδυμασίες και που έχουν το όνομα της περιοχής που τις δημιούργησε.

Οι μαθητές των σχολείων της χώρας μας συχνά κάνουν εργασίες για τις παραδοσιακές ενδυμασίες. Διότι οι ενδυμασίες αυτές όπως και κάθε τι άλλο παραδοσιακό αποτελούν τμήμα του λαϊκού μας πολιτισμού. Και ο πολιτισμός ενός λαού είναι ό,τι ωραιότερο δημιουργεί ένας λαός. Γνωρίζοντας λοιπόν το λαϊκό πολιτισμό γνωρίζουμε την ίδια την ψυχή του λαού. Όπως λοιπόν μας ενδιαφέρει να γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι παππούδες μας έτσι μας ενδιαφέρει να γνωρίζουμε και τον τρόπο που ζούσαν. Πώς ήταν τα σπίτια τους, ποια επαγγέλματα έκαναν, ποια μουσική άκουγαν, ποια φαγητά έτρωγαν και όλα όσα χαρακτηρίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Ανάμεσα σε αυτά είναι και το πώς ντύνονταν.

Αν από τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας κρατούμε το ίδιο επώνυμο και πολλές φορές και το μικρό τους όνομα, προσπαθώντας να διατηρήσουμε τη συνέχεια με τους ανθρώπους από τους οποίους προερχόμαστε, ίδια αξία έχει και να διατηρούμε ζωντανούς δεσμούς με τον πολιτισμό που δημιούργησαν. Γιατί η πολιτιστική κληρονομιά είναι σαν τις ρίζες του δέντρου. Αυτή τροφοδοτεί τον πολιτισμό του σήμερα και του δίνει τη δυνατότητα να φτάνει όλο και πιο ψηλά. Όπως ακριβώς οι ρίζες του δέντρου του επιτρέπουν να αναπτύσσεται και να πετάει συνέχεια καινούρια κλαδιά, να βγάζει φύλλα, ανθούς και να καρπίζει.

Κάθε λαός έχει τη δική του Παράδοση. Και κάθε λαός καμαρώνει για την πολιτιστική δημιουργία των προγόνων του. Το ίδιο κι εμείς, οι Έλληνες. Έχουμε μια πλούσια λαϊκή παράδοση και νιώθουμε περήφανοι γι' αυτήν.

Το σχολείο φροντίζει πάντα να φέρνει τους μαθητές σε επαφή με τη λαϊκή παράδοση. Σήμερα μάλιστα που η χώρα μας ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά αναπτύσσονται συνεργασίες ανάμεσα στα σχολεία των κρατών μελών της Ε.Ε. και οι μαθητές τους ανταλάσσουν πληροφορίες για θέματα σχετικά με τις παραδόσεις του κάθε λαού.

Με τη λαϊκή παράδοση ασχολούνται και άλλοι φορείς. Σας θυμίζω τη φετινή μας επίσκεψη στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων στην Πλάκα. Όμοια υπάρχουν και πολλά άλλα μουσεία που ασχολούνται με τη διάσωση της λαϊκής παράδοσης, την καταγραφή και την έρευνα, την προβολή και τη διατήρησή της.

Υπάρχει μάλιστα και ειδικός επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με όλα αυτά. Λέγεται ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Και λαογραφικά ονομάζονται και τα μουσεία εκείνα που ασχολούνται με τη λαϊκή παράδοση.

Όλους αυτούς τους φορείς που ασχολούνται με τη λαϊκή παράδοση τους εποπτεύει και τους βοηθά στο έργο τους το αρμόδιο υπουργείο, το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:

http://www.culture.gr

Ο πλήρης μάλιστα τίτλος του είναι Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Διότι τα έργα του πολιτισμού αποτελούν το σημαντικότερο πόλο έλξης κάθε επισκέπτη της χώρας μας.

Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού μπορείτε να δείτε και ειδικό κατάλογο με τα λαογραφικά μουσεία της χώρας μας:

http://odysseus.culture.gr/h/1/gh110.jsp?theme_id=23

Μπορείτε μάλιστα να επισκεφθείτε πολλά απ' αυτά χάρη στις δυνατότητες που προσφέρει σήμερα το διαδίκτυο.

Υπάρχει μάλιστα και ένα μουσείο που αφορά αποκλειστικά το θέμα μας:

http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3380&theme_id=30

Μουσείο Ιστορίας της ελληνικής ενδυμασίας. Αυτός είναι ο τίτλος του. Βρίσκεται στο Κολωνάκι, μόλις επτά λεπτά με τα πόδια από την πλατεία Συντάγματος. Εγκαινιάστηκε μόλις το 1988, από την τότε υπουργό Πολιτισμού, τη Μελίνα Μερκούρη. Και όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Λυκείου Ελληνίδων, του φορέα που δημιούργησε αυτό το μουσείο:

http://www.lykeionellinidon.gr

Στεγάζεται σε διώροφο κτίριο της οδού Δημοκρίτου 7, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1920. Πρόκειται για ένα κατεξοχήν ενδυματολογικό μουσείο, το οποίο περιλαμβάνει στις συλλογές του περίπου 25.000 αντικείμενα, κυρίως αυθεντικές τοπικές φορεσιές και κοσμήματα του ιστορικού ελληνικού χώρου.

Σκοπός της ύπαρξής του είναι η συλλογή, η διαφύλαξη, η μελέτη και τέλος η προβολή της ιστορίας της ελληνικής ενδυμασίας. Kύρια δραστηριότητά του είναι η διοργάνωση περιοδικών θεματικών εκθέσεων σε ετήσια βάση, που δίνουν την ευκαιρία στο κοινό να γνωρίζει κάθε φορά και ένα τμήμα της πλούσιας συλλογής του. Tο Mουσείο Iστορίας της Eλληνικής Eνδυμασίας είναι από το 1997 τακτικό μέλος του ICOM του Διεθνούς Συμβουλίου Mουσείων.

H συλλογή του ενδυματολογικού υλικού του Mουσείου ξεκινά το 1911, όταν η Kαλλιρρόη Παρρέν, η ιδρύτρια του Λυκείου των Eλληνίδων, θέλοντας να παρουσιάσει τις ελληνικές τοπικές ενδυμασίες στις μεγάλες γιορτές του Παναθηναϊκού Σταδίου ζήτησε και πέτυχε να της δανείσουν φορεσιές από όλη την Eλλάδα. Έτσι δημιουργείται ο πρώτος πυρήνας της Mουσειακής Iματιοθήκης του τμήματος Eθνικών Eνδυμασιών του Λυκείου των Eλληνίδων, που εμπλουτίστηκε αργότερα με αγορές και άλλες πολυάριθμες δωρεές. Εκτός από τις ελληνικές τοπικές ενδυμασίες και τα κοσμήματα, τη συλλογή συμπληρώνουν αντίγραφα μινωικών, αρχαϊκών και βυζαντινών ενδυμάτων.

[...] Σημαντική επίσης είναι η πολύτιμη συλλογή από πορσελάνινες κούκλες, ντυμένες με παραδοσιακές φορεσιές, δωρεά της Βασίλισσας Όλγας, το 1914, στο Λύκειον των Ελληνίδων.

[...]Παράλληλα με τις εκθέσεις, το Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίες οργανώνει συμπληρωματικές δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διαλέξεις, σεμινάρια και συνεργασίες με άλλους φορείς με στόχο τον εμπλουτισμό της εκθετικής του δραστηριότητας και την καλύτερη επικοινωνία με το κοινό. Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής του πολιτικής διοργανώνονται σεμινάρια και μαθήματα σχετικά με τον τρόπο ένδυσης και συντήρησης των φορεσιών, σε συνεργασία με το Eθνικό Aρχείο Παραδοσιακής Φορεσιάς (ευρωπαϊκό πρόγραμμα συντήρησης υφάσματος «Rafael»). Επιπλέον έχουν οργανωθεί δύο κύκλοι μαθημάτων ενδυματολογίας. Τέλος τα εγκαίνια των εκθέσεων πλαισιώνονται από διαλέξεις με θέματα συναφή με το περιεχόμενο της εκάστοτε έκθεσης.

Εδώ: http://www.lykeionellinidon.gr/portal/menu.aspx θα βρείτε μια ωραία ψηφιακή συλλογή των εκθεμάτων αυτού του μουσείου και θα γνωρίσετε δείγματα λαϊκών ενδυμασιών. Αρκεί να κάνετε κλικ στη φωτογραφία του κάθε εκθέματος για να διαβάσετε πλήθος σχετικές πληροφορίες γι' αυτό. Δείτε για παράδειγμα ένα χαρακτηριστικό φόρεμα από τη συλλογή αυτή:


Κάνοντας κλικ στην εικόνα διαβάζουμε:

http://www.lykeionellinidon.gr/portal/view_object.aspx?lang=gr&id=2949/2

πως το φόρεμα αυτό ονομάζεται "Τλικουστός σαγιάς", προέρχεται από τη Μακεδονία όπου και το φορούσαν ως νυφικό οι γυναίκες στις αρχές του 20ου αιώνα. Στην ετοιμασία του έπαιρναν μέρος τόσο οι ίδιες οι γυναίκες όσο και ειδικοί εκείνης της εποχής (μπογιατζής, ράφτης)

Λαογραφικά μουσεία υπάρχουν και άλλα πέρα από όσα αναφέρει ο κατάλογος του Υπουργείου Πολιτισμού. Αξιοποιήστε τις μηχανές αναζήτησης για να τα εντοπίσετε και ειδικά εκείνα που ασχολούνται με την ενδυμασία.

Επιλέξτε κάποια φορεσιά που σας άρεσε ιδιαίτερα και παρουσιάστε την εδώ, στο φόρουμ. Μην ξεχνάτε να αναφέρετε από ποια πηγή δανειστήκατε και τις πληροφορίες και τυχόν φωτογραφίες που θα αναρτήσετε. Φροντίστε επίσης να σιγουρευτείτε ότι ο χώρος από τον οποίο θα δανειστείτε σχετικό υλικό, επιτρέπει κάτι τέτοιο.

Δείτε, τέλος, μια ανάλογη εργασία που έχουν δημοσιεύσει στο διαδίκτυο οι μαθητές ενός σχολείου της Νέας Σμύρνης: http://2tee-n-smyrn.att.sch.gr/politistikosite/politistikoK52.htm

καθώς και εδώ:

http://www.cretan-history.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=109&Itemid=100013

ένα αφιέρωμα στην παραδοσιακή φορεσία της Κρήτης, που αποτέλεσε και την αφορμή για το δικό μας διαδικτυακό αφιέρωμα στις τοπικές ενδυμασίες:

Βιβλίο Μαθηματικών της Δ' τάξης του Δημοτικού, σελ. 114, εικόνα από κρητικό καφενείο

και στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης της ύλης και της ενότητας που διδασκόμαστε αυτό το διάστημα στο μάθημα της Γλώσσας: Βιβλίο Γλώσσας Δ' τάξης του Δημοτικού, τεύχος Γ', σελ. 73, "Ταξίδια στην Ελλάδα"